Systemisch werk en organisatieopstellingen
Systemisch wat? Als je mij een paar jaar geleden had gevraagd wat systemisch werk is, had ik met mijn mond vol tanden gestaan. Inmiddels is het niet meer weg te denken uit mijn manier van werken.
Systemisch is kortgezegd dat je het gedrag van mensen ziet binnen de context van systemen. Die systemen kunnen bijvoorbeeld een familie of gezin zijn, maar ook een organisatie, afdeling, team, vriendengroep of sportvereniging is een systeem. Als je systemisch werkt kijk je naar de relatie tussen de leden en onderdelen van een systeem en hoe deze elkaar beïnvloeden. Kortom de verbindingen staan centraal.
Voor mij is systemisch werk een mooie aanvulling op analytisch werken. Soms lukt het gewoon niet een probleem op te lossen door te analyseren, passende acties uit te voeren en te reflecteren. Heel hard werken ligt dan op de loer, met de kans om uitgeput te raken. In zo’n geval is de kans groot dat je op een patroon bent gestuit en dat vraagt om andere oplossingen. Bijvoorbeeld door je systemische brein in te schakelen en te onderzoeken wat met wat verbonden is.
Gelukkig kun je je systemische brein ook inschakelen vóórdat een probleem groot is geworden en flink in de knoop is geraakt. Grofweg kun je het systemisch werk voor drie doelen inzetten:
Organisatieopstellingen
Eén van de werkvormen uit het systemisch werk is opstellingen. Met een opstelling maak je een 3D foto van een vraag. De vraag breng je letterlijk tot leven door voor alle belangrijke spelers in je vraagstuk een vertegenwoordiger – een representant – een plek te geven in de ruimte. Denk bijvoorbeeld aan de directie, klanten, leidinggevenden, productkenmerken of teams. De representanten lopen door de ruimte, laten een bepaalde houding zien en geven informatie. Hierdoor laten ze zien welke onbewuste relaties en dynamieken een rol spelen bij de vraag. Door dit 3D beeld krijg je vaak nieuwe inzichten in de verhoudingen en patronen die in de boven- en onderstroom van de vraag spelen. Vervolgens kun je onderzoeken welke interventiemogelijkheden er zijn en wat kan werken om beweging in de vraag te krijgen.
Dat de beste interventie een compleet andere kan zijn dan verwacht, heb ik inmiddels vaak meegemaakt. Een vraag die me is bijgebleven was van een energiecoöperatie. Een belangrijke reden voor de moeizame samenwerking met de gemeente bleek gerelateerd aan de verzelfstandiging van het gemeentelijk energiebedrijf decennia geleden. Erkenning van deze pijnlijke bladzijde uit de geschiedenis, bleek voor de gemeente een voorwaarde te zijn om energiek in te stappen in dit project.
Het risico van een organisatieopstelling is misschien wel het zichtbaar maken dat de onderlinge verbindingen heel anders zijn dan je had verwacht. Daar is wel lef voor nodig. Gelukkig wordt je ook beloond. Als je de situatie echt kunt aankijken, wordt het ook hanteerbaar.
Mijn persoonlijke ervaring is dat je opstellingen echt moet ervaren. Daarom organiseer ik workshops om kennis te maken met deze werkvorm.
Mijn allereerste opstelling was een bijzondere ervaring. Toen mijn coach mij vroeg als representant plaats te nemen op de stoel van mijn collega, voelde ik zijn onzekerheid en merkte dat hij op bepaalde vragen simpelweg geen antwoorden had. Daardoor kon ik met mildheid naar zijn gedrag kijken en werd mij helder dat ik een deel van mijn vragen beter aan collega’s kon stellen.
RegienAndere perspectieven ervaren is anders doen
Resultaten
Vraag jij je ook af wat een opstelling kan opleveren? Dit zijn de meest voorkomende resultaten:
Voorbeeldvragen
Er zijn ongelooflijk veel verschillende soorten vragen die je systemisch kunt onderzoeken. Om je een idee te geven volgen hierna voorbeelden:
- Welke stakeholders zijn belangrijk voor een succesvol projectresultaat?
- Ik raak telkens geïrriteerd door mijn collega. Tot nu toe heeft niets gewerkt. Wat maakt dat wij als water en vuur op elkaar reageren?
- Wat is de best passende prijs voor dit product?
- Op welke plek in de organisatie kan ik het beste beginnen met het probleem aan te pakken?
- Van welke producten en diensten kan ik beter afscheid nemen, en voor welke nieuwe producten en diensten ontstaat er dan ruimte?
Welke vraag houd jou op dit moment bezig?
Geplande workshops
Werkplaats ‘Systemisch Organisatie Onderzoek’
Samen met Kam Ying Wong organiseer ik workshops waarin we systemisch aan de slag gaan met (een selectie van) jullie vragen. Je ontdekt hoe systemisch organisatie onderzoek een nieuw perspectief kan bieden op organisatievraagstukken.
Deze workshop is bedoeld voor iedereen die wil kennismaken met systemisch werk in organisaties. Vragen kunnen en mogen heel divers zijn. Een aantal voorbeeldvragen zijn in de tekst hiervoor genoemd. Belangrijk voor ons is vooral dat de vraag die je meebrengt urgentie heeft en er nog geen beslissing genomen is.
De volgende workshop plannen we zodra er voldoende geïnteresseerden zijn. Ben jij er de volgende keer bij? Stuur me een mail.
Regio Haarlem/Castricum.
